Điều kiện đổi mới phương pháp dạy học

Ba thành tố cơ bản của giáo dục là mục tiêu, nội dung và phương pháp có thể được mở rộng bao gồm cả phương tiện, tổ chức và đánh giá ; nhất là khi điều kiện giáo dục đang trên đà phát triển mạnh mẽ như hiện nay. Sự liên kết các thành tố ấy chính là những điều kiện để thành tố phương pháp đổi mới. (12)
Trong thực tế giảng dạy, muốn đổi mới phương pháp dạy học, người giáo viên phải xác định rõ mục tiêu giáo dục được đổi mới, nội dung giáo dục đổi mới, phương tiện dạy học, hình thức tổ chức và phương thức đánh giá giáo dục phải đáp ứng yêu cầu đổi mới.
1/- Về mục tiêu đào tạo, đường lối giáo dục của Đảng và Nhà nước ta đã được thể chế hóa qua Điều lệ nhà trường. Mục tiêu chiến lược con người đã được khẳng định, không phải là con người khoa bảng từ chương mà là con người toàn diện, năng động.
2/- Về nội dung giáo dục, dù chưa thể hiện được yêu cầu đổi mới triệt để, nhưng với việc xây dựng bộ sách giáo khoa mới từ lớp Một đến lớp 12 xuyên suốt theo hướng mở, giảm lý thuyết, tăng thực hành là một sự đổi mới cần thiết cho quá trình đổi mới phương pháp dạy học.
3/- Về phương tiện dạy học, phương tiện bao gồm cả môi trường dạy học và thiết bị dạy học. Môi trường giáo dục bao gồm từ gia đình đến xã hội và trường học ; thiết bị dạy học bao gồm thiết bị nghe nhìn minh họa đến các thiết bị thực hành cho học sinh.
4/- Tổ chức giáo dục là hệ thống tổ chức giáo dục của nhà trường bao gồm sĩ số lớp học, hình thức học tập nửa ngày hay cả ngày, quản lý mở hay khép kín, có ngoại khóa hay chỉ có chính khóa, kế hoạch giáo dục phân bổ giữa lý thuyết và thực hành …
5/- Đánh giá giáo dục, bao gồm phương thức thi cử đánh giá học sinh và đánh giá giáo viên. Tùy theo tiêu chí chuẩn mực và hình thức đánh giá mà quyết định hình thức dạy học hay nói đúng hơn là quyết định phương pháp dạy học.
Và điều kiện quan trọng hơn cả là chủ thể dạy học, người giáo viên sẽ quyết định phương pháp dạy học. Để thực hiện tốt đổi mới phương pháp dạy học, người giáo viên phải giỏi chuyên môn và rành nghiệp vụ :
- Về chuyên môn, giáo viên phải nắm vững yêu cầu nội dung giáo dục, nắm vững kiến thức và kỹ năng cần truyền đạt đến học sinh để thiết kế, dẫn dắt học sinh. Sự dẫn đắt ấy chắc chắn phải đi từ dễ đến khó, từ ít đến nhiều, từ nông đến sâu đúng qui luật của nhận thức.
- Về nghiệp vụ, giáo viên phải có kỹ năng tổ chức hướng dẫn từng học sinh trong lớp học tập, có kỹ năng sử dụng đồ dùng dạy học, có năng lực tự học thu thập thông tin phong phú của thời đại để phục vụ yêu cầu dạy học.